Çocuk ve Disiplin
Çocuğun iki yaşına basmasıyla özgürlük ihtiyacı had safhaya ulaşıyor, keşif duygusuyla hırçınlaşıyor ve size karşı çıkmaya başlıyor. Siz de evdeki kendi otoritenizi sorguluyorsunuz ve disiplin yöntemlerini araştırmaya başlıyorsunuz.
Disiplin konusunda okuduklarıma dayanarak birkaç şey yazmak istiyorum. Bu işin teoriği var ancak uygulaması çok da kolay değil. Aile modellerinden daha önce bahsederken diplomatik aile olmak gerektiğini, ne aşırı serbest ne de aşırı otoriter olmak gerektiğini vurgulamıştım. Ancak bunun sınırları birçok kere kesişiyor. Yöntemler süper dadıdakilere benziyor ancak farklı tarafları da var. Süper dadı programında uygulanan disiplin yönteminden daha önce bahsetmiştim.
Uyarının Tonu
Öncelikle istenmeyen davranışta kesin ve net bir şekilde çocuğu uyarmamız gerekiyor. Bu uyarıyı çok uzatmadan açıklama yapmaya uğraşmadan yapmak önemli. Çünkü öncelikle yedi yaşından önce çocuk bazı şeylerin sebebini anlamıyor. Çocuğa tesirinizin olması için otoriteyi sağlamanız önemli. En ufak bir tereddütte çocuk sözünüzden çıkabilir. O yüzden istenmeyen harekette yaptığınız uyarıda açıklama yapmaya kalkarsanız hem vakit kaybedersiniz hem çocuğun kafası karışır ve otoriteyi kuramazsınız. O yüzden uyarıda net olunması önemli.
Çocuk dinlemezse
Uyarınıza rağmen çocuk sizi dinlemeyebilir. Sınırınızı test etmek isteyebilir. Bu durumda çocuğa davranışının sonuçlarını yaşamasına izin vermeniz gerekir. Bu; davranışını engelleme, durumu sonlandırma, yapılan işten mahrum bırakma gibi bir şey olabilir. Ama mutlaka istenmeyen davranışıyla ilişkili olması gerekiyor. İşin içinden çıkamazsanız mola paspası gibi uygulamalar da öneriliyor. Bu illa paspas olmak zorunda değil. Çocuk odasına da gönderilebilir. Mola uygulaması 3 yaşından önce önerilmiyor. Ve yaşı kadar dakika sakince beklemesi gerekiyor belirlenen bir alanda. Bu alanda çocuğun eğleneceği bir şey olmaması önemli. Bu uygulamada net olmanız önemli. İstenmeyen davranışa göz yumduğunuzda ve bu durum devam ettiğinde siz sesinizi yükseltirsiniz, sinir katsayınız artar, karşılıklı kırıcı laflar söylenir hatta maalesef bazı ailelerde durum şiddete ilerleyebilir. Halbuki bir iki uyarı sonucu net bir şekilde çocuğa davranışının sonucunu gösterdiğinizde ya da molaya gönderdiğinizde durum hızlıca çözülür.
Çocuk direnirse
Sınır konulmamış bir çocuk başlangıçta bu duruma direnecektir. Fakat zamanla alışıp bir daha istenmeyen davranışı tekrar etmeyecektir. Bu durumda duruşunuzda kararlı kalmanız açık vermemeniz çok önemli. Aslında her şey sizden kaynaklanıyor.
Şiddet ya da bağırma neden işe yaramaz?
Çünkü bu durumda çocuğunuza her şey şiddetle ya da sesini yükseltmeyle çözülür mesajı veriyorsunuz. Halbuki davranışının sonucunu göstermeniz ya da akılcıl bir çözüm üretmeniz sonucunda çocuğa problem çözme becerisi kazandırabilirsiniz.
Doğru Örnek
Unutmayın çocuğa en yakın örnek sizsiniz. Mesela kendiniz kola içiyorsanız çocuktan kola içmemesini beklemeniz yanlış olacaktır. Eğer çocuğunuzun kola içmemesini istiyorsanız buna öncelikle kendiniz son vermelisiniz. Aynı durum eşiniz için de geçerlidir.
Montessori’ye göre disiplin
Montessori’ye göre 3 yaş altındaki bir çocuğa disiplin vermek, çocuk o yaşlarda içgüdüleriyle hareket ettiği için mümkün değildir. Montessori’ye göre disiplin iki önemli şeyle kazandırılabilir. Birincisi sınırlı özgürlük tanıma ikincisi de çocuğu meşgul halde tutma. Montessori sınıflarında çocuklar materyalleri istediği gibi kullanabiliyor. Bu konuda diğerlerini rahatsız etmemek koşuluyla Montessori çocukları özgür bırakıyor. Özgür kalan çocuk istenmeyen davranışta bulunmuyor. Yalnız bu madde bence sınıflar için uygun. Ev için yetersiz geldi bana. Ama ev içinde de çocuğu sınırlandırırken araya egonuzun girmesine izin vermeden, koyduğunuz sınırın gerçekten gerekli olup olmadığını sorgulayabilirsiniz. Çocuğun özellikle küçük yaşlarda keşifle zekası ve özgüveninin gelişeceğini unutmayın.
Çocuğu meşgul tutma
Montessori’ye göre meşgul çocuk disiplinli olur. Doğal olarak yaramazlığa vakit kalmaz. Bunun için bolca çocukla kaliteli vakit geçirilmeli. Ancak bunun mümkünatı hayat temposuyla ilişkili olacaktır. Ve her an çocuğu meşgul tutmak ev içinde mümkün olmayacaktır. Bunun için de hem çocuğu meşgul tutacak hem de işlerinizi kolaylaştıracak bir adım da çocuğa erken yaşta sorumluluk vermektir. Uzmanlar çocuklara iki yaşından itibaren yaşına uygun sorumluluklar verilebileceğini söylüyor. Böylelikle çocuk erken yaştan itibaren sorumluluk ve özgüven sahibi olacaktır.